Verzonken Klokken
1957
Het verhaal van de boze koster en brave Hendrik
Paperdoll animatie van Han van Gelder - voor Toonder Studio's
Meisje in Nederlands kustplaatsje wordt belaagd door een koster met oneerbare bedoelingen. Zijn snode plannen krijgen een onverwachte wending wanneer de kerktoren met koster en al worden weggevaagd door een vloedgolf. Onder water begint hij aan een nieuw leven. De eer van het meisje is gered.
Marten Toonder, Joop Geesink, Bert Haanstra
Han van Gelder (1923 - 2012) was een filmkunstenaar. Hij heeft onder leiding van Toonder Studio’s meerdere producties gerealiseerd die internationale lof verdiende. In 1949 ging het financieel slecht met de studio van Toonder en een grote groep medewerkers stapte over naar Joop Geesink’s Dollywood. Hiertoe was ook Han van Gelder. De exacte details zijn niet bekend, maar allicht behield Han zijn status als onafhankelijke filmmaker, want in 1957 maakte hij twee ‘paperdoll’ films in opdracht van Toonder. Van Gelder startte in 1962 een eigen studio op het terrein van Cinetone Studio’s en werd ‘buurman’ van Joop Geesink’s Dollywood. In diezelfde periode kwam Joop Geesink met het idee om papieren poppenfilms te maken. De link naar het werk van Han van Gelder is nimmer genoemd, maar ligt zeker voor de hand.
Verzonken Klokken is een productie van (Marten) Toonder Studio’s. Geproduceerd onder creatieve leiding Han van Gelder. Deze oude stopmotionfilm verdient aandacht om een tweetal redenen.
Ten eerste: de maker Han van Gelder wordt later zelf een onafhankelijke filmmaker met een bijzondere staat van dienst. In tal van zijn latere films laat Van Gelder animatie-elementen terug komen.
Ten tweede: deze film is vrijwel zeker de eerst bewaarde toepassing van de zogeheten paperdolltechniek. De animatiefiguren zijn van papier. De benaming "paper doll" is op het moment van productie anno 1957 niet bekend. Vanaf 1961 komt deze term in omloop.
In 1961 claimt Joop Geesink de uitvinder te zijn van de paper doll techniek met de introductie van The Traveling Tune. (1961) In feite is The Traveling Tune een verfijning van de techniek die hier door Han van Gelder is toegepast. Ere wie ere toe komt! Hoewel Van Gelder bij Geesink nooit op filmtitels heeft gestaan, heeft hij geruime tijd bij Geesink's Dollywood gewerkt. De kans is zeer waarschijnlijk dat hij zijn technische kennis over de paper doll techniek, zoals toegepast in Verzonken Klokken, heeft overgedragen aan de Geesink staf.
Van Gelder's kwaliteiten werden ook benut door documentaire maker Bert Haanstra.
Opmerkelijk
Figuren in deze film zijn van papier. De animatiemogelijkheden zijn daardoor beperkt. Op sommige momenten worden de figuren ondersteund met nylon draadjes of transparante kunststof steuntjes. Deze werden geacht niet gezien te worden bij projectie. Geesink gaat met The Traveling Tune uit van een pop gemaakt uit blad-metaal voor een betere stevigheid van de figuur. De voorkant werd beplakt met papier vanwege een artistiek effect.
De film is in onderstaande weergave enigszins verschoten van tint. De oorzaak ligt in het basismateriaal: Eastmancolor is een kleurproces dat op termijn vervaagt. Er bestaan oudere films met veel briljantere kleuren. Die zijn echter opgenomen in Technicolor.
Tevens opmerkelijk dat deze film een vrije productie is, zonder commerciële sponsor in de aftiteling. Bij Joop Geesink was er altijd een (bedekte) reclameboodschap aanwezig.
Tot slot is het een persoonlijke noot van de redactie dat in de jaren '90 filmmakers Huibert en Arie den Draak hun animatiefilmstudio konden starten dankzij enthousiaste inzet van Han van Gelder. In zijn studio konden de gebroeders Den Draak hun eerste 35 mm films produceren.
Han van Gelder (1923- 2012) omstreeks 1960
Enkele voorbeelden van de innovatieve en ruimtelijke werking van de paperdolls door Han van Gelder in "Verzonken Klokken" (1958)
Credits
| Titel: | Verzonken Klokken | |
|---|---|---|
| Opdrachtgever: | Vrije productie Toonder Studio's | |
| Productiejaar: | 1957 | |
| Lengte: | 6 minuten | |
| Producent: | Marten Toonder | |
| Muziek: | Jan Massëus | |
| Script & verteller: | Jan Gerard Toonder | |
| Regie/poppen/animatie:: | Han van Gelder | |
| Décors: | René Zwartjes | |
| Camera: | Theo Hogers | Theo Hogers |
| Formaat: | 35 mm Eastman Color |
